Kałasznikow, VHS i klawiatura QWERTY

W notce sprzed tygodnia na blogu Edwina Bendyka znalazłem link do publikacji „Weaponomic: The Global Market for Assault Rifles” autorstwa Phillipa Killicoata z Oxford University. To ekonomiczna analiza rynku broni ze szczególnym naciskiem na karabinki Kałasznikowa. Czym można wyjaśnić ogromną popularność tej broni, która ma już 60 lat?

Killicoat pisze:

The AK-47’s popularity is generally attributed to its functional characteristics; ease of operation, robustness to mistreatment and negligible failure rate. The weapon’s weaknesses – it is considerably less accurate, less safe for users, and has a smaller range than equivalently alibrated weapons – are usually overlooked, or considered to be less important than the benefits f its simplicity. But other assault rifles are approximately as simple to manage, yet they have not xperienced the soaring popularity of the Kalashnikov.

The AK-47’s ubiquity could alternatively be explained as a result of a path dependent process. Economic historians recognize that an inferior product may persist when a small but early advantage becomes large over time and builds up a legacy that makes switching costly (David 1975). In the case of the AK-47 that early advantage may be that as a Soviet invention it was not subject to patent and so could be freely copied. Furthermore, large caches of these weapons were freely distributed to regimes and rebels sympathetic to the Soviet Union – more freely, that is, than weapons were distributed by the US – thereby giving the AK-47 a foothold advantage in the emerging post-World War II market for small arms.

Path-dependence, o której pisze Killicoat, nazywana jest w polskiej literaturze ekonomicznej koncepcją samowarunkujących się ścieżek rozwoju. Ogólna idea jest taka, że przewaga jaką dany produkt (przedsiębiorstwo) uzyskuje na początku, może bardzo mocno procentować w przyszłości doprowadzając do takiego upowszechnienia towaru na rynku (standaryzacji), że odejście od niego, nawet w celu zastąpienia towarem lepszym, jest po prostu zbyt drogie.

Oprócz wspomnianego już karabinku Kałasznikowa przykładami takiego sposobu rozwoju sytuacji na rynku są:

• zwycięstwo słabszego technicznie formatu VHS nad znacznie bardziej zaawansowanym, ale droższym systemem Betamax,
• powszechne zastosowanie klawiatur QWERTY, choć konstrukcja klawiatury Dvoraka jest znacznie bardziej ergonomiczna i umożliwia szybsze pisanie,
• większa popularność komputerów PC i systemów operacyjnych z rodziny Windows (a wcześniej DOSa) niż rozwiązań takich konkurentów jak Apple (MacOS).

Powyższe sytuacje (może z wyjątkiem pojedynku VHS vs. Betamax) przedstawia się często jako przykłady ułomności rynku, który nie zawsze promuje najlepsze z możliwych rozwiązań. W wielu przypadkach path-dependence może być również przyczyną powstawania monopoli.

Sama teoria jest oczywiście dużo bardziej skomplikowana i ma znacznie szersze zastosowania. Dużo się też o niej dyskutuje. Zainteresowanym polecam artykuł Witolda Kwaśnickiego z Uniwersytetu Wrocławskiego poświęcony temu problemowi.